Tüketici hukuku, tüketicinin ekonomik çıkarlarını koruyan ve satıcı-sağlayıcı karşısındaki zayıf konumunu dengelemeyi amaçlayan özel bir hukuk alanıdır. Bu çerçevede cayma hakkı, tüketicinin en temel ve en koruyucu haklarından biridir. Özellikle E-ticarette kullanılan mesafeli sözleşmeler ve belirli satış yöntemlerinde, tüketiciye herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden dönme imkânı sağlar.
Cayma hakkının kapsamı, süresi ve uygulanma biçimi 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) ve ilgili mevzuat hükümlerinde ayrıntılı şekilde düzenlemiştir.
Tüketici Hangi Hallerde Cayma Hakkını Kullanabilir?
Satıcı veya sağlayıcının malın teslimi veya hizmetin ifasını üstlendiği, tüketicinin de bedeli kısım kısım ödediği taksitli satım sözleşmelerinde tüketici 7 gün içerisinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin taksitle satış sözleşmesinden cayma hakkına sahiptir.
Tüketici Kredi Sözleşmelerinde, Ön ödemeli konut satış sözleşmelerinde, İş yeri dışında kurulan sözleşmelerde, mesafeli satış sözleşmelerinde, Finansal Hizmetlere ilişkin mesafeli sözleşmelerde, devre tatil ve uzun süreli tatil hizmeti sözleşmelerinde ise tüketici 14 gün içerisinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin taksitle satış sözleşmesinden cayma hakkına sahiptir.
Tüketiciler, uzaktan yapılan alışverişlerde (İnternet, telefon yoluyla vb.) 14 gün, kapıdan satışlarda yine 14 gün ve taksitli alışverişlerde ise 7 gün içerisinde, hiçbir gerekçe ileri sürmeksizin ve cezai şart ödemeksizin cayma hakkına sahiptir.
Dikkat edilmesi gereken bir başka husus da cayma hakkının kullanılmış olması durumudur. Bu konuda verilen emsal kararlar uyarınca ölçüt, tüketicinin maldan caymasını anlayacak ölçüde kullanılmış olması halinde cayma hakkının kullanılabileceği yönündedir.
Cayma Hakkı Nasıl Kullanılır?
Tüketici cayma hakkını Satıcı’ya bildirim yapmasını sağlayan, yazılı, Kayıtlı Elektronik Posta (KEP), e-posta, satıcının sunduğu çevrimiçi formlar, noter bildirimi gibi yollarla kullanabileceği gibi genellikle satışın yapıldığı platform üzerinde hazır bulunan formlar ve adımları takip ederek de kullanabilir.
Cayma hakkını kullanan Tüketici, malı Satıcı’ya en geç 14 gün içerisinde geri vermekle yükümlüdür. Bu süre zarfında malın tüketicinin kusurundan kaynaklanan bir değer kaybına uğraması durumunda bu husustan tüketici sorumlu olacaktır.
Cayma Hakkının İstisnaları
6502 Sayılı kanun ve Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği uyarınca sözleşmeye konu bazı mal ve hizmetler bakımından cayma hakkı kullanılamaz. Bunlar;
a) Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere ilişkin sözleşmeler.
b) Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler.
c) Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine ilişkin sözleşmeler.
d) Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine ilişkin sözleşmeler.
e) Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallara ilişkin sözleşmeler.
f) Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine ilişkin sözleşmeler.
g) Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler.
h) Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler.
i) Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayrimaddi mallara ilişkin sözleşmeler.
j) Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler.
k) Tüketiciye teslimi yapılmış olan cep telefonu, akıllı saat, tablet ve bilgisayarlara ilişkin sözleşmeler.
l) Canlı müzayede şeklinde açık artırma yoluyla akdedilen sözleşmeler.
Cayma Hakkına İlişkin Kıstasların Belirlenmesi
Tüketiciyi Koruma Kanunu ve Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, cayma hakkının istisnaları olan mallar söz konusu olsa da bu konuda cayma hakkının kullanılıp kullanılamayacağına ilişkin kararı tarafların arasındaki sözleşmeye göre belirleneceğini belirtmektedir. Pek tabi bu ifadenin tarafların sözleşmesi ile cayma hakkınının istisnası olmayan bir mal veya hizmet bakımından tümden ortadan kaldırılabileceği şeklinde anlaşılmaması gerekir. Bu bakımdan hem Satıcı’nın ticari ilişkisini korumak hem de bu konuda tüketiciye ek bir hak sağlayıp sağlamamak arasında bir dengeleme yapılması gerekmektedir.
